Nog een paar daagjes en dan kunnen we weer spectaculair genieten van de Wereldhavendagen Rotterdam. Het is tegenwoordig ook zo vanzelfsprekend dat we het evenement Wereldhavendagen vieren in de enige echte havenstad in Nederland. Met dit artikel besteden we aandacht aan één van de hoofdrolspelers die aan de basis stond om Rotterdam te laten uitgroeien tot wereldhavenstad. Lodewijk Pincoffs (1827-1911) is ongeveer 150 jaar geleden een visionair met lef die uiteindelijk verketterd wordt.
Pincoffs komt uit een gegoede joodse familie en hij volgt onderwijs op privéscholen. Op latere leeftijd weet hij met zijn zwager Henry Kerdijk de succesvolle Afrikaanse Handelsmaatschappij op te richten waar zij zich specialiseren in de buitenlandse handel van buskruit tot ivoor. Pincoffs heeft door zijn afkomst en succes veel aanzien in Rotterdam. Mede daarom wordt deze slimme ondernemer op 28-jarige leeftijd in de Rotterdamse gemeenteraad gekozen. Toch wel bijzonder in een tijd waar joden in Nederland regelmatig als tweederangsburger wordt beschouwd. Ondertussen blijft hij zakelijk actief. Zo is Pincoffs onder meer betrokken bij de oprichting van de Holland-Amerika Lijn. Niet voor niets luidt zijn motto ‘Alles voor Rotterdam!’.
Het standbeeld van Lodewijk Pincoffs in de Entrepothaven. Het beeld is gemaakt door Willem Verbon.Voortouw nemen
Pincoffs is een lefgozer en een visionair. Hij ziet gaandeweg de jaren 1860 in dat de Rotterdamse haven moet uitbreiden, want de havens in het oude centrum worden te klein voor alle handel. Hij is de enige die met een gedurfd plan komt. Pincoffs overtuigt burgemeester Joost van Vollenhoven dat Feijenoord de ideale basis biedt om de Rotterdamse haven uit te breiden. Destijds gebeurt nog weinig op Feijenoord. De Linker Maasoever is dan nog een groen onontwikkeld gebied, maar biedt wel de mogelijkheid om grotere schepen te ontvangen. Het plan van Pincoffs wordt aangenomen in 1873. De Rotterdamsche Handelsvereniging wordt voor 15 miljoen gulden opgericht. En wie krijgt niet de leiding, maar neemt de leiding? Pincoffs natuurlijk.
Zinkend schip
In de beginjaren rond 1870 gaat alles redelijk goed. Maar dan in de tweede helft van de jaren 1870 gaat het fout. Er ontstaan gaten in de begroting, want de ambitieuze Pincoffs wil meer dan mogelijk is. Hij is gewend aan succes en waarschijnlijk wil hij niet inzien dat hij grove fouten maakt. Hij probeert de onregelmatigheden te camoufleren. Pincoffs sluit verschillende leningen af om de gaten te dichten in de begroting. Er ontstaan jaarboeken die veel weg hebben van een sprookjesboek.
Er komt een moment dat Pincoffs inziet dat de boel niet meer te redden is. Hij smeedt het plan om via Frankrijk en Engeland naar Amerika te vluchten. Amerika wordt bewust gekozen, omdat het land geen uitleveringsverdrag met Nederland heeft. Op 14 mei 1879 vertrekt hij als een dief in de nacht met zijn gezin. De slinkse fraudeur laat Rotterdam met 9 miljoen schuld achter. Wanneer het nieuws bekend is dat Pincoffs is gevlucht, kan heel Rotterdam zijn bloed wel drinken en worden talloze spotprenten- en liederen over hem gemaakt. Bij verstek wordt Pincoffs veroordeeld tot acht jaar gevangenis, maar hij zal nooit terugkeren zijn geliefde Rotterdam en zal uiteindelijk in 1911 overlijden in New York.
Standbeeld voor een schurk
In 1998 wordt het standbeeld van Pincoffs in de Entrepothaven geplaatst. Maar waarom? Hoezo gaan we in Rotterdam een schurk en een fraudeur vereren? Met de moderne herontwikkeling van Feijenoord en de Kop van Zuid komt ook meer aandacht voor de stadsgeschiedenis van deze gebieden. Hiermee wordt ook meer onderzoek naar Pincoffs gedaan. Ja, het is een boef geweest om Rotterdam met een miljoenenschuld op te zadelen. Maar er valt ook veel voor te zeggen dat zijn lef en visie mede heeft geholpen om Rotterdam door te ontwikkelen als wereldhavenstad. Veel ondernemers en politici bleven destijds op hun handen zitten en Pincoffs was bereid om zijn nek uit te steken.
Omdat het standbeeld geen sokkel heeft, ligt de veelzeggende gedenksteen voor het standbeeld van Pincoffs.Poten in de modder
Wie goed kijkt naar het standbeeld, ziet dat Pincoffs geen sokkel heeft gekregen en dat hij met de poten in de Rotterdamse modder staat. Dit is bewust gedaan om de balans te vinden om hem te eren als visionair, maar ook stil te staan bij het leed dat hij heeft veroorzaakt in Rotterdam doordat verschillende ondernemers in flinke financiële problemen kwamen. Zo ook zijn grote vriend en de bankier Marten Mees die voor internationale transacties en leningen zorgde. Door de vlucht van Pincoffs wordt Mees bijna bankroet verklaard.
Vlakbij het standbeeld zit Hotel Pincoffs in het monumentale en voormalige douanegebouw. Ook hier vind je de verering van Pincoffs, maar ook hier gaan ze subtiel om met de beruchte geschiedenis van Pincoffs. Het hotel draagt weliswaar de naam Pincoffs, maar de grootste suite is vernoemd naar Marten Mees. Een passend eerbetoon aan de man die belazerd werd door zijn eerzuchtige en ijdele vriend.
Wil je meer van dit bijzondere verhalen horen en unieke plekken bezoeken die een link hebben met de Rotterdamse haven? Ga dan mee met onze speciale Wereldhavendagen Fietstour!
