Het mysterie van de koperen groene koepels in Rotterdam

Wat doen al die koperen groene daken en koepels in Rotterdam? De oplettende Rotterdammer weet dat je in de Maasstad veel van die groene koperen bouwwerken tegenkomt, zie bijvoorbeeld Hotel New York, het stadhuis en de ventilatiegebouwen van de Maastunnel. Maar wat is de gedachte achter deze groene koperen koepels en daken? Om dit mysterie te ontrafelen, klom ik in de digitale pen. Per mail heb ik Arie van der Schoor (Rotterdamse historicus en werkzaam voor Stadsarchief Rotterdam), Paul Groenendijk (Rotterdamse architect), Marcel Teunissen (architectuurhistoricus) en Paul Meurs (architect-onderzoeker en partner Bureau Steenhuismeurs) om hun mening gevraagd. De experts hebben antwoord gegeven op de onderstaande vragen.

In welke periode worden Rotterdamse gebouwen voorzien van koperen groene daken of koepels?

Wanneer gekeken wordt naar de kenmerkende gebouwen die een groen dak of een groene koepel hebben, dan valt op dat het merendeel van deze gebouwen grofweg gebouwd zijn in de periode 1900-1940. Een greep uit de gebouwen met groene daken en/of koepels: het stadhuis wordt voltooid in 1920, het kantoorgebouw in het Scheephavenkwartier (waar nu Hostel Room zit gevestigd) in 1925, Museum Boijmans in 1935, Maastunnel in 1942 en de Rotterdamsche Bank op de Coolsingel in 1949. Het voormalig hoofdkantoor van de Holland Amerika Lijn (nu Hotel New York) heeft wat meer context nodig. Teunissen geeft aan dat de eerste versie van het gebouw in 1901 was voltooid, maar de torens met koepels zijn van 1916 en 1920. Alle experts kunnen ermee leven dat je grofweg de periode 1900-1940 of 1900-1960 kan aanhouden dat relatief veel groene koperen koepels of daken in Rotterdam worden geplaatst op gebouwen.

Wat is de reden dat je in Rotterdam vanaf ongeveer 1900 meer groene koperen koepels in het straatbeeld ziet?

Meurs gooit het balletje op dat Rotterdam op architectonisch gebied zich laat inspireren door Duitsland, zie ook de ‘wereldboulevard’ de Coolsingel die begin 20e eeuw wordt gerealiseerd. Van der Schoor valt Meurs bij, omdat Nederland in het algemeen in die tijd veel naar Duitsland kijkt. Ook Groenendijk kan zich vinden in de bewering van Meurs en voegt daaraan toe dat Rotterdam (en architecten) rond 1900 zich meer internationaal gaat oriënteren. Wellicht ook ingegeven omdat Nederlandse architecten zich trachten te ontwortelen van de Nederlandse traditie van baksteen en dakpannen. Met het voorzien van groene daken en koepels kunnen ze bouwwerken een andere uitstraling te geven.

Was het bouwen van groene koperen daken gemeentelijk beleid?

Alle experts denken dat er geen gemeentelijk beleid was voor het toepassen van het groene koper. Ze denken allemaal dat de architecten hier zelf voor kozen en dit niet opgelegd kregen.

Waarom worden relatief veel gebouwen in de periode 1900-1960 van een koperen groene dak of koepel voorzien?

Van der Schoor, Meurs, Groenendijk en Teunissen denken allemaal dat het te maken heeft met de status van het gebouw benadrukken. Teunissen: ‘Het is het nalaten van een signatuur. Dit is een belangrijk gebouw’. Dit klinkt ook logisch, want de gebouwen die groene koperen daken hebben zijn gebouwen met aanzien. Dit door het gebouw zelf of door de instantie of bedrijf dat hieraan verbonden is (of was). Groenendijk en Van der Schoor denken ook dat koper relatief duur was, dus dat zou ook de belangrijke status kunnen benadrukken wanneer een dak of koepel wordt bedekt met koper.

Waarom wordt specifiek groen koper als materiaalsoort gekozen?

Zoals eerder beweert, kan koper worden gebruikt om de belangrijke status te benadrukken. Meurs heeft nog wel twee opmerkingen bij de Rotterdamsche Bank op de Coolsingel. Dit is een wederopbouwgebouw. Wellicht kan koper hier gebruikt zijn door materiaalschaarste. Misschien was koper veel voor handen. Een andere redenering kan zijn dat juist de banken het breder konden laten hangen en daarom als een showoff juist koper hadden gebruikt. Alle experts weten niet of bij het plaatsen van de koperen daken en koepels alle bouwwerken al de kenmerkende groene kleur hadden. Dit omdat koper vaak oxideert en dus verandert van kleur. Teunissen geeft ook aan dat sommige architecten een gebouw een leven wilden geven door het oxidatieproces en voor de ‘eeuwigheid’ wilden bouwen. Hij denkt dat dit het geval is bij het gebouw van Museum Boijmans.

Is het mysterie van de koperen groene daken en koepels nu opgelost? Ja en nee. Op wetenschappelijk niveau niet. Van der Schoor, Groenendijk, Meurs en Teunissen hebben veel kennis, maar hun professionele meningen kunnen niet met documenten of foto’s bewezen worden. Maar gezien hun expertise, schuilt waarschijnlijk een grote kern van waarheid in hun antwoorden. Als je nog aanvullingen hebt op dit artikel, laat het dan gerust weten. Je kunt altijd een mail sturen naar info@idtoursrotterdam.com. En als je geïnteresseerd bent in de Rotterdamse architectuur en bijzondere verhalen, ga dan een keer mee met onze Architectuur Rondleiding.